Neptun

Neptun je osma i poslednja planeta Sunčevog sistema, otkako je 2006. godine Pluton dobio status patuljaste planete. Takođe, on je četvrta planeta koja spada u grupu spoljašnjih planeta. Još je Galileo Galilej otkrio Neptun radeći istraživanja svemira njegovim malim, ručno napravljenim teleskopom 1612. i 1613. godine. On ga je definisao kao zvijezdu koja je fiksirana u svemiru; tj. kao zvijezdu koja se ne pomjera. Međutim, njegovu egzistenciju kao planetu otkrio je i potvrdio njemački astronom Johann Galle, 23. septembra 1846. godine. Neptun se nalazi na prosječnoj udaljenosti od Sunca od 4 496 000 000 km. Završi jednu orbitu oko Sunca za 165 godina (period revolucije), a okrene se oko svoje ose za 18 časova i 12 minuta. Jedna zanimljivost u vezi Neptunove revolucije je ta da je on 12. jula 2011. godine došao u poziciju gdje je prije 165 godina otkriven (tačnije to je tačka na njegovoj orbiti gdje se on nalazio prije 165 godina, kada je potvrđen njegov status planete). Nevidljiv je sa Zemlje golim okom zbog ogromne razdaljine.

Neptun ima izuzetno moćnu atmosferu. U nižim slojevima, gasovi pod pritiskom prelaze u tečno stanje. Pretpostavlja se da u centralnom dijelu, planeta ima čvrsto jezgro veličine naše planete. Neptunova plava boja je posljedica prisustva metana i amonijaka u njegovoj atmosferi. Vjetrovi na Neptunu su tri puta jači nego vjetrovi na Jupiteru i devet puta jači nego li vjetrovi na Zemlji.

Neptun je po većini osobina (veličini, atmosferi, temperaturi,…) sličan Uranu. Tako mu je površinska temperatura oko – 216˚ C. Osa magnetnog polja Neptuna je pod uglom od 47˚ u odnosu na osu rotacije. Zbog ove neusaglašenosti u magnetnom polju Neptuna se dešavaju brojne i stalne anomalije i poremećaji. Samo magnetno polje ove planete je 27 puta jače od magnetnog polja Zemlje.

Osnovne brojke o Neptunu:

Neptun ima 14 satelita, a svojom veličinom kao ubjedljivo najveći izdvaja se Triton. To je Neptunov satelit za koji se često kaže da je najhladnije mjesto u Sunčevom sistemu, što ustvari i jeste, jer ima stalnu površinsku temperaturu oko – 237˚ C. Uprkos tome što je najhladnija tačka Sunčevog sistema, potvrđeno je da se njegova atmosfera zagrijava, iz naučnicima još uvijek nepoznatog razloga. Triton rotira kao i Uran, retrogradno, tj. u smjeru od istoka prema zapadu i jedini je satelit u Sunčevom sistemu koji rotira retrogradno. To znači da on nije nastao u okolini Neptuna, već da je iz spoljašnjeg dijela Sunčevog sistema (tačnije iz Kuiperovog pojasa koji se nalazi iza Neptunove orbite), uhvaćen Neptunovom gravitacionom silom da vrši revoluciju oko njega. Pored Tritona, oko Neptuna revoluciju vrše i Nereid, Naiad, Thalassa, Despina, Galatea, Larissa, Proteus i drugi. Osim Tritona, svi drugi Neptunovi sateliti su manjih dimenzija, ne veći od 200 kilometara u prečniku. Sastavljeni su od stijena i leda, često izrazito nepravilnih oblika.

Neptun ima i prstenove. Sastavljeni su od prašine, a pretpostavlja se da se radi o materijalu koji se našao u orbiti Neptuna posle sudara nebeskih tijela sa nekim od Neptunovih satelita. Registrovano ih je ukupno devet:

Neptun je do sada posjetila jedna letilica, i to Voyager 2 koji je bio na zadatku da izađe iz Sunčevog sistema. Prošao je pored Urana i Neptuna i poslao nam jedine slike koje do sada imamo, tih planeta i njihovih satelita.

Pripremio: Marko Drašković

Literatura:
Burić M., Barović G. (2004): Astronomska geografija. Filozofski fakultet, Nikšić.
D. Roša, A. Valečić, Z. Drvar, D. Hržina, I. Romštajn, D. Maričić, M. Bašić, (2016): ASTRONOMIJA 1-web izdanje. Zvjezdarnica Zagreb – Zagrebački astronomski savez, Zagreb.
D. Dolinaj (2014): Osnovi astronomije za geografe. Univerzitet u Novom Sadu, Novi Sad.
www.nationalgeographic.com/science/space/solar-system/neptune/
www.nasa.gov/mission_pages/hubble/science/neptune-circuit.html