Merkur je Suncu najbliža, a ujedno je i najmanja planeta Sunčevog sistema. Pripada grupi unutrašnjuh planeta (unutrašnjim planetama pripadaju još i Venera, Zemlja i Mars). Nalazi se na prosječnoj udaljenosti od Sunca 57 900 000 km, a prečnik mu je 4 880 km. Jedan dan (period rotacije) traje kao 59 dana na Zemlji, a godina (period revolucije) kao 88 dana na Zemlji. To znači da je na jednoj strani uvijek dan, a na suprotnoj uvijek noć.
Njegova površina nalikuje Mjesečevoj. Izbrazdana je brojnim kraterima nastalim udarom meteorita. Neki od njih su ogromnih dimenzija, a najveći su Kaloris (Caloris) sa prečnikom od 1 550 km i Rahmaninov (Rachmaninoff) sa prečnikom od 306 km. Merkur nema atmosferu (međutim, detaljnija istaraživanja su pokazala da je ipak posjeduje, ali je izrazito razređena i sastoji se od kiseonika, natrijuma, vodonika, helijuma i kalijuma), pa je to i glavni razlog očuvanja brojnih kratera, s obzirom na nedostatak vode, vazduha i erozije koji bi izbrisali tragove. Nedostatak atmosfere onemogućuje zadržavanje topline na površini, pa temperatura može da varira u ogromnim granicama i kreće se u razmaku od -180˚ C na strani okrenutoj od Sunca do 430˚ C na strani okrenutoj ka Suncu. Na njemu nema uslova za život, ali se pretpostavlja da (shodno uslovima na Marsu i Veneri) može biti najnižih oblika života, kao što su bakterije i slično.
Zbog različite brzine rotacije u odnosu na Zemlju, zauzima različite položaje, pa mu je i vidljivost različita. Za Merkur je karakteristično da nema satelita.
O građi i spoljašnjem izgledu Merkura znamo zahvaljujući dvije letilice koje su ga do sada posjetile (Mariner 10 – 1974. i 1975. godine i Messenger koji je u orbiti Merkura proveo 4 godine; od 2011. do 2015.) Upotrebom tih letilica saznali smo detalje o stijenama koje izgrađuju površinu Merkura i ustanovili postojanje magnetnog polja planete. Predpostavke su da unutrašnjost planete sačinjava veliko jezgro sastavljeno od metala, sa prečnikom preko 2 000 km, što je oko 80 % prečnika planete. Upotrebom radara, 2007. godine, istraživači su sa Zemlje utvrdili da je spoljni dio velikog jezgra planete djelimično rastopljen, dok je unutrašnji dio jezgra u čvrstom stanju. Takođe, ustanovljeno je da je spoljni stjenoviti omotač koji obavija jezgro debljine svega 400 km.
Osnovne brojke o Merkuru:
| Srednja udaljenost od Sunca | 57 909 227 km |
| Perihel (tačka na orbiti gdje je planeta najbliža Suncu) | 46 001 009 km |
| Afel (tačka na orbiti gdje je planeta najdalja od Sunca) | 69 817 445 km |
| Period revolucije | 88 zemaljskih dana (0,24 zemaljske godine) |
| Nagib orbite | 7˚ |
| Nagib planete prema orbiti | 0˚ |
| Poluprečnik | 2 493,7 km |
| Obim | 15 329,1 km |
| Specifična gustina | 5 427 g/cm³ |
| Gravitaciono ubrzanje | 3,7 m/s² |
| Period rotacije | 58,6 zemaljskih dana (1 407,5 sati) |
| Površinska temperatura (min/max) | – 173˚ C / 427˚ C |
Pripremio: Marko Drašković
Literatura:
Burić M., Barović G. (2004): Astronomska geografija. Filozofski fakultet, Nikšić.
D. Roša, A. Valečić, Z. Drvar, D. Hržina, I. Romštajn, D. Maričić, M. Bašić, (2016): ASTRONOMIJA 1-web izdanje. Zvjezdarnica Zagreb – Zagrebački astronomski savez, Zagreb.
D. Dolinaj (2014): Osnovi astronomije za geografe. Univerzitet u Novom Sadu, Novi Sad.
